[Morg]

Temat wyszedł jakoś wczoraj na IRC-u i chyba warto go poruszyć - wchodzi co prawda w zakres teorii prawa, ale mam nadzieję, że uda się go utrzymać w formie zrozumiałej dla każdego - jeśli ktoś dostrzeże prawniczy bełkot, to bić mnie po głowie.

Tytułem wstępu, bo pewnie nie każdy wie o co chodzi - koncepcje prawnonaturalne (bo jest ich całkiem sporo i się między sobą czasami mocno różnią) to takie koncepcje prawa, które zakładają istnienie jakichś wyższych reguł, obecnych niezależnie od aktów prawodawcy - które nie mogą być przez ludzi zmienione, bo wywodzą się z samej natury człowieka - stąd też: prawo natury.

Tworzy ono niejako odrębny od prawa stanowionego przez władzę porządek i czasami zakłada się (choć dzisiaj już nie tak często), że to co nakazuje władza musi być zgodne z prawem natury. Świetnym przykładem konfliktu między prawem natury, a prawem stanowionym przez władzę może być np. przerabiana w szkole Antygona Sofoklesa.

Opozycją wobec koncepcji prawnonaturalnych są pozytywizm (prawem jest to, co jest zapisane w ustawach) i koncepcje realistyczne (dopatrujące się prawa w ludzkich zachowaniach, cytując z pamięci Llewellyna, prawo jest tym, co urzędnicy, sędziowie i adwokaci robią ze swoimi sprawami). Osobiście jestem zwolennikiem koncepcji psychologicznej, czyli jednej z realistycznych, ale to nie o tych koncepcjach temat, więc nie będę ich szerzej opisywał - wspominam o nich tylko z rzetelności.

No dobrze, ale co to wszystko oznacza w praktyce?

W praktyce oznacza to wiele rzeczy, ale najbardziej znane "produkty" koncepcji prawnonaturalnych są dwa. Pierwszy to prawa człowieka. Katalog tych obowiązujących w Europie (bo w Stanach panuje nieco inny model) jest ujęty w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i jest dłuuugi i obejmuje różne rzeczy od prawa do życia przez wolność słowa, prawo do nauki, zakaz wydalania własnych obywateli po całkowite zniesienie kary śmierci, także w czasie wojny. Jeśli kogoś to interesuje, to pełny ich katalog można zobaczyć w tabelce tu, albo opisane bardziej szczegółowo tu.

Niektórzy próbują też ten katalog poszerzyć, wywodząc z prawa natury takie rzeczy jak prawo do aborcji, eutanazji, związków homoseksualnych, czy, pardon za mój cynizm, co tam się komu podoba.

Drugi produkt to tzw. formuła Radbrucha, którą zastosowano w procesie norymberskim, gdzie sądzono nazistowskich zbrodniarzy. Głosi ona, w dużym skrócie, że normy łamiące w drastyczny sposób podstawowe zasady moralne nie dostępują godności bycia prawem, są tylko ustawowym bezprawiem i w związku z tym nie ma obowiązku ich przestrzegania.

Tyle że wszystko to z grubsza jest de facto wytworem prawników, a mnie ciekawi natomiast co Wy, zwykli ludzie, na co dzień nie mający z teoretycznoprawnymi rozważaniami do czynienia, myślicie o prawie natury? Czy ono w ogóle istnieje, a jeśli tak, to jakie ono jest? Które prawa są tak ważne, że powinny być chronione do tego stopnia, w którym nawet demokratycznie wybrana władza nie może ich zmienić? Czy, a jeśli tak, to gdzie powinny być one zapisane i kto powinien czuwać nad ich przestrzeganiem? Czy, w przypadku w którym podstawowe zasady są przez władzę łamane, można władzy wypowiedzieć posłuszeństwo, a jeśli tak, to co to za zasady?

To oczywiście tylko kilka przykładowych pytań, które można sobie zadać i które przyszły mi do głowy, ale jestem ciekawy wszelkich opinii (również prawników, choć z nimi zdarza mi się dyskutować regularnie). :)

[Slova]

Morg, może się nudzisz, ale takie coś mi imponuje...

[Morg]

[wa-totem]