[Zegarmistrz]

Temat inspirowany dyskusją na Falkonie.

Od czasu, gdy określające pewne zjawisko terminy Manga i Anime zagościły w naszym kraju, a w telewizji leciało Sailor Moon minęło już jakieś dziesięć lat. Świat nie stał w miejscu, wszystko się zmieniało, także nasz Fandom.

Co (i dlaczego) najbardziej się waszym zdaniem zmieniło? I czy to dobrze, źle, czy nijako?

1) Diabli wzięli Kawaii i Mangazyn

Można się kłócić, czy w ostatecznym rozrachunku wyjdzie to na dobre czy złe... Kawaii było zjawiskiem, które niejako spinało Fandom. W owych czasach nie było jeszcze serwisów (a w tej dziedzinie nadal jesteśmy 4 lata za fantastami), które przekazywałyby wieści, a dostęp do zagranicznych stron był niewielki. Praktycznie każdy, kto chciał coś wiedzieć o Mandze i Anime musiał otrzeć się o Kawaii, które nie miało konkurencji. Było jedynym, opniotwórczym zjawiskiem. Dyskusje w listach, reklamy imprez, inicjatywy pokroju Mangowych Spotkań i tym podobne kształtowały życie fandomu. Jednocześnie wyjątkowo łatwo było dotrzeć do wszystkich zainteresowanych: wystarczyło przebić się do Kawaii.

2) Światek się wziął i rozdrobnił

Wraz ze zniknięciem kręgosłupa, na którym opierało się środowisko fani utracili ze sobą kontakt. Pozostało tysiące małych klubów, spotkań mangowych, stron, serwisów etc. z których znaczna część do tej pory opierała swą egzystencje o to, co robi Kawaii. Teraz znalazły się w pustce.

Zniknięcie oparcia dla wielu najsłabszych oznaczało zgon. Te, które były mocniejsze przetrwały, lecz w nowych warunkach skarlały i karleją nadal. Są jednak i silne inicjatywy, z których część nigdy nie była związana z innym pismem (ba! niektóre nawet nie związane z Polską). Te - do pewnego stopnia - przejęły rolę Kawaii.

Jednocześnie żadne z nich nie było na tyle silne, by samo zapełnić lukę. W efekcie mamy kilka lub nawet kilkanaście średniej siły serwisów. Jeśli chodzi o poza internetowe inicjatywy, to niestety radzą one sobie słabo, brakuje im ludzi, którzy rozumieliby nowe realia (bo - powiedzmy sobie szczerze - póki co takowych osób nie ma).

3) Epoka Piratów Wód Wirtualnych

Jednocześnie - i zupełnie niezależnie - zawitał u nas internet. Stało się to nagle. Gdy 4 lata temu zaczynałem pisać na tym Forum SDI i Modemy były zabawkami fanatyków komputerów. Dziś Neostrady dostępne są w większości domów, Tibia dorasta pomału do rangi problemu społecznego, maile zaczynają zastępować listy.

Nagle okazało się, że jest taki program, jak Kaaza, którym każdy może sobie naściągać tyle anime, ile tylko zechce. Te anime mieściły się po 10 odcinków na płytę CD, ale wtedy jeszcze nie było porządnych łączy. Nie to, co teraz...

Bardzo szybko to, co kiedyś było rzadkością stało się powszechne, a guru, którzy widzieli po 100-200 tytułów obrodzili jak grzyby w ciepły, wilgotny, wrześniowy poranek.

Wiązało się to z kolejnym faktem:

4) Wymarcie fanów Mangi i Anime

Dawne legendy opowiadają o osobnika, którzy przyjeżdżali na konwent, by przez dwie noce i dwa dni, bez snu gapić się na ekran (co może wyjaśniać kilka kwestii) pochłaniając wszystko, co tylko było anime. Ludzie tak wyposzczeni, że nabywali każdy śmieć, byle by japoński.

Dziś już ich nie ma.

Prawdopodobnie dlatego, że każdy najadł się już piratami do syta. Ludzie spostrzegli, że manga i anime nie jest monolitem, że w jej wnętrzu wyróżnić można tysiące podgatunków i szukają produkcji bardziej odpowiadających im gustom. Dziś nie ma już miłośników mangi i anime. Są fani Evangeliona, Dragonballa, GitSa. Japońskich komedii, japońskich mordobić, japońskich seriali science fiction, japońskich horrorów...

Jednocześnie nie ma dwóch fanów, którzy w jednym momencie oglądaliby ten sam serial.

[Harkonnen2]

Cóż, zasadniczo można powiedzieć, że opisujesz całkowicie naturalne dla fandomu zjawisko. Wystarczy spojrzeć na jakikolwiek fandom, który nie skupia się na pojedynczej rzeczy. Podam przykład ze "swojego" podwórka, czyli fandom fantastyczny: to jest naprawdę podzielona grupa. Szczególnie to widoczne w podziale na miłośników fantasy oraz miłośników SF. Termin "Manga i Anime" jest bardzo pojemnym worem, tak samo jak termin Fantastyka (choć cała masa ludzi nagminnie używa słowa Fantastyka zamiennie z Fantasy, co już jest raczej błędem). Tak samo jak w fantastyce istnieje podział na mnóstwo gatunków, podgatunków i podpodgatunków (SF, Fantasy, Fantasy historyczna, Hard SF, SF bliskiego zasięgu, Cyberpunk, Steampunk, SF socjologiczna, polityczna, klerykalna, etc. etc) tak i w anime prędzej czy później fani musieli dostrzec różnice gatunkowe. To musiało zrodzić podział.

[Avellana]

Po pierwsze i przy okazji, witamy na forum ;) Trochę pechowy czas, bo strona chwilowo leży, a i forum się kładzie - ale nie takie problemy już przeżywaliśmy (i przetrwaliśmy).

Ale ad rem. Mam wrażenie, że ten pierwszy etap fandomu, o którym pisał Zegarmistrz, zaowocował powstaniem owych Autorytetów, które teraz wydają się mocno wątpliwe. Wtedy byli to zapewne jedyni ludzie, którzy dzielili się zdobytą skądeś a niedostępną dla zwykłych śmiertelników wiedzą. Teraz nagle przestali być szanowani (może niesłusznie), a ich inicjatywy albo padły, albo na zawsze pozostały w sferze marzeń. Nie mówię, że to jest ich wina, po prostu tak się akurat poukładało.

Fandom faktycznie rozpadł się na setki klanów i szczepów, ale mam wrażenie, że jest jedna rzecz, bardzo poważnie różniąca fanów mangi i anime (ze szczególnym uwzględnieniem anime) od fanów fantastyki. Na pewno można mówić o wielu podobieństwach: "fantastyka", podobnie jak "anime" to tak naprawdę określenie "kontenera" mieszczącego w sobie w zasadzie dowolne treści, klimaty i przesłania. Natomiast podstawowa różnica jest taka, że fan m&a jest skazany (przynajmniej we własnym odczuciu) na materiały pirackie, przede wszystkim w formie fansubów.

Pominę tu całą moralno-prawną stronę zagadnienia, bo to dyskusja na wiele bezsennych nocy. Chodzi mi o konsekwencje dla fandomu: otóż z konieczności pozostaje on czymś w rodzaju półświatka, czymś, co nie powinno za bardzo wyłazić na światło dzienne. Oczywiście, wydawcy mang, którzy rozstawiają na konwentach swoje stoiska, są zapewne doskonale świadomi, że w sali obok pokazywane są pirackie fansuby. Nie przeszkadza im to, a już na pewno nie przeszkadza na tyle, by robić z tego powodu aferę. Ale taka półlegalność (pokazywać materiały półlegalne to coś jak być trochę w ciąży) sprawia, że konwenty nie mogą przekroczyć pewnej określonej masy krytycznej i na przykład przebijać się do mediów. Nie mogą, bo wszyscy wiedzą, że ktoś może się w końcu zainteresować tym, co tak naprawdę jest tam puszczane i wymieniane i tym, kto ma do tego prawa autorskie.

Tu małe wyjaśnienie: rynek jeszcze raczkuje i nie bardzo działają na nim prawidłowe mechanizmy. Kiedy jakiś czas temu myśleliśmy o urządzeniu pokazu legalnego anime, dwie firmy wydawnicze nas spławiły, a trzecia zażądała stawek jak za pełnoprawny seans kinowy. Może coś się w tej materii zmieni, ale dopóki wydawcy nie dojdą do tego, żeby na konwentach puszczać np. po kilka pierwszych odcinków swoich nowości, nie miałabym na to nadziei.

W każdym razie ja bym właśnie obstawiała, że to ta "szara strefa" w dużej mierze powoduje tak duże rozbicie fandomu, skupionego w internetowych niszach wokół lokalnych źródełek ukochanych produkcji. Oczywiście, na Zachodzie piractwo TEŻ w dużej mierze kształtuje fandom (wbrew pozorom tak w dobrym, jak i w złym znaczeniu), ale tam istnieje wystarczająco silny nurt "legalnych produkcji", by stanowić istotną alternatywę dla osób, które wolą być w zgodzie z prawem.

[Zegarmistrz]

[Harkonnen2]

[Ysengrinn]

[Harkonnen2]

[Mai_chan]

Harkonnen - generalnie masz rację. Niemniej jednak będę upierać się, że ceny SĄ zaporowe. Oczywiście, nie mówimy tu o Anime Gate, które faktycznie stawia na niskie ceny - co im się bardzo chwali, sama mam na półeczce wybrane ich produkcje. Nie miałabym też większych oporów przed wysupłaniem 60 złotych na dobry film kinowy...

...ale 80 złotych z groszkiem za dwa odcinki Wolf's Rain?! To jest już skecz i paranoja. I, chociaż bardzo chętnie bym kupiła, to nie kupię - bo jedna taka płyta to jednorazowy wydatek WSZYSTKICH moich pieniędzy przeznaczonych na jeden miesiąc - a 1. istnieją też inne, znacznie istotniejsze wydatki 2. ja i tak mam spore fundusze 3. skoro teoretyczna grupa docelowa nie może sobie na to pozwolić, to kto?

[wa-totem]

[Zegarmistrz]

[Harkonnen2]

[Zegarmistrz]

Post Ci się rozdwoił, posprzątałem.

[Avellana]

Ja myślę, że warto tu przywołać konkretne przykłady. Oczywiście faktycznych danych dotyczących sprzedaży wyciągnąć się z żadnej firmy nie da... Ale jest coś, co w zasadzie może posłużyć jako przykład.

Otóż czas jakiś temu (będzie z rok) Kino Domowe znienacka wypuściło Ghost in the Shell. W dobrej jakości, z dobrym tłumaczeniem i w ogóle takie, że nie wstyd się tym pochwalić. Plotka po fandomie za pośrednictwem forów internetowych rozlazła się błyskawicznie. Płyty zostały widocznie "skonsumowane" w dostatecznym nakładzie, żeby IDG to zauważyło. Ktoś tam poskrobał się w głowę i wypuścił w podobnej jakości Akirę. Zapewne też się sprzedało, bo jako następna poszła seria - Ghost in the Shell: Stand Alone Complex. Nie wiem, jak dalej będzie, ale seria została z "Kino Domowe" przesygnowana na "Anime", z czego można wnioskować, że IDG będzie dalej eksperymentowało z tym, co da się wydać. Widać tu jednak wyraźny układ: wypuszczono kinówkę "klasyki", cyberpunku. Następnie inną równie klasyczną kinówkę cyberpunkową. A potem serię, bardziej przystępną od tych obu tytułów, ale skierowaną do podobnej publiczności i powiązaną z jednym z tych filmów. IDG miało bowiem prawo zakładać, że ludzie, których zainteresowała kinówka GitS, będą też zainteresowanie GitS SAC. Natomiast jak by wyglądała sytuacja, gdyby uznali, że skoro ktoś kupił cyberpunkowe anime, to na pewno z równym zapałem złapie niewybredną komedię ecchi, sztampowe magical girls oraz na dokładkę romantyczny romans shounen-ai?

Tak właśnie postępuje Anime-Gate, które wydaje kompletną sieczkę, zarówno jeśli chodzi o gatunek, jak i dobór "grupy docelowej". Wystarczy rzucić okiem na ich tytuły, by stwierdzić, że prawdopodobnie jedynym w miarę wspólnym punktem była cena licencji. Nie wydaje mi się, żeby nawoływanie do kupna ich produktów "żeby się utrzymali na rynku" było dobrym pomysłem. OK, dojdą najwyżej do tego, że mogą wydawać chłam, a zyski i tak osiągną. A skoro nie widać różnicy, to po co przepłacać (za licencje)? Większość tego, co Anime-Gate wydaje, to pozycje w najlepszym razie przeciętne, a co gorsza - dobrane całkiem przypadkowo.

Żeby było jeszcze śmieszniej, produkcje Anime-Gate miałyby szansę sprzedać się POZA ścisłym fandomem. Wśród ludzi, którzy ze światem fansubów i mrocznymi otchłaniami piractwa nie mają do czynienia. Oni znają mało anime i dla nich takie tytuły byłyby nawet niezłe - w sam raz na początek. Tyle, że do nich trzeba dotrzeć jakoś inaczej. Fandom, każdy fandom zresztą, składa się z konsumentów wymagających. Jeśli nie poziomu (bo niekoniecznie), to różnorodności, dostarczania tego, co sobie życzą, w formie, w jakiej sobie życzą. Czy warto się nimi przejmować? A chyba właśnie niekoniecznie. Widać to po fandomie w USA, gdzie roi się od agresywnych wypowiedzi o tym, co powinno się zrobić z firmami, które ośmielają się ciąć/dubbingować anime. A jednak anime jest dostarczane dubbingowane i często cięte, bo to nie tacy fani utrzymują wysoką sprzedaż, tylko stado anonimowych ludzi, którzy nie identyfikują się z fandomem i lubią mieć anime po angielsku. Więc rynek anime w Polsce też powinien przestać się wdzięczyć do fandomu i apelować o wsparcie/solidarność, tylko zająć się reklamą.

[Teukros]

Nie sądzę, aby Anime Gate, czy też inne wydawnictwo zedecydowało się na profesjonalną reklamę (mam na myśli kampanię reklamową, nie kilka ogłoszeń w necie). To kosztuje, i to sporo, a przed samą kampanią trzeba zrobić badanie rynku, co znowu kosztuje... Obawiam się, ze firma rozmiwarów Anime Gate nigdy nie wygrzebałaby się z takich wydatków. Natomiast działanie IDG jest przykładem podejścia zdroworozsądkowego - ale na małą skalę. W obecnych warunkach, gdy rynek anime praktycznie nie istnieje, to wystarcza, ale w żadnym razie nie pozwala myśleć o rozwoju. Strategia w rodzaju "skoro sprzedało się parę produkcji cyberpunkowych, to je wydajemy" działa, nie jest to jednak genialny pomysł na zbudowanie wielkiego wydawnictwa.

[Ysengrinn]